Lastik Sektörü

Dünya lastik pazarı üretici ciroları bazında 150 milyar dolar seviyesindedir.  Üretilen lastiklerin yaklaşık %25’i araç firmalarına satılırken %75’i yenileme pazarına satılmaktadır. Dünyada farklı ülkelerde bulunan 100’ün üzerinde marka mevcuttur.

Son derece büyük sermaye, teknoloji yatırımları gerektiren ve geçmişi 1894’lere dayanan dünya lastik sektörü 3 firmanın hâkimiyeti altındadır. Japon Bridgestone, Fransız Michelin ve Amerikan Goodyear’in yer aldığı 3 büyüklerin dünya üretimindeki payı %45’ler seviyesindedir (On yıl evvel bu 3’lünün payı %55 idi). Bu üç firmayı sırasıyla takip eden Alman Continental, İtalyan Pirelli, Japon Sumitomo ve Yokohama’nın toplam pazar payı %16’lar seviyesindedir. Son yıllarda yükselişte olan Çinli firmaların pazar payı %10’ların üzerindedir.

Türkiye’de 2012 yılında yaklaşık 20 milyon lastik üretilmiş, 5 milyon da ithal edilmiştir. 25 milyon lastiğin 7 milyonu ihraç edilirken, 6 milyonu araç üreticilerine satılmış, 12 milyonu da yenileme pazarına verilmiştir.

Türkiye’de motorlu taşıt sayısı batı ülkelerine göre daha fazla arttığı için her yıl büyüyen bir lastik pazarı söz konusudur.

TÜİK verilerine göre, 31 Aralık 2012 tarihi itibarıyla 75 milyon 627 bin 384 kişi olan Türkiye’de bin kişiye 225,2 motorlu kara taşıtı, 114,4 otomobil düşmektedir. Gelişmiş ülkelerde bu oranlar en az Türkiye’dekinden üç kat fazladır. Michelin genel müdürü Türkiye’deki otomobil sayısının 15 yılda dörde katlanacağını öngördüğünü söylemiştir.

Not 1: 2012 yılı sonu itibariyle trafiğe kayıtlı toplam 17 milyon 33 bin 413 adet taşıtın yüzde 50,8’ini (8.648.875 adet) otomobil oluşturmaktadır. %16,4’ünü kamyonet, %15,6’sını motosiklet, %8,9’unu traktör, %4,4’ünü kamyon, %2,3’ünü minibüs, %1,4’ünü otobüs, %0,2’sini ise özel amaçlı taşıtlar oluşturmaktadır. İstanbul 3 milyon 65 bin 465 motorlu kara taşıtıyla ilk sırayı alırken, Ankara 1 milyon 436 bin 349 taşıtla ikinci, İzmir 1 milyon 62 bin 946 taşıtla üçüncü sıradadır.

Türkiye pazarında yerli ve yabancı 100’e yakın marka yarışmaktadır. Yenileme pazarında %60 yerli üretim lastikler tercih edilmektedir. Bu da yaklaşık 8 milyon adete tekabül etmektedir. Türkiye’deki üreticilerin yıllık kapasitesi 25 milyon adettir. Bu rakam yeni yatırımlarla 5 yıl içerisinde 40 milyona çıkması beklenmektedir.

Türkiye’de lastikte pazar lideri Lassa ve Bridgestone markalarının sahibi Brisa’dır. Hemen ardından Michelin gelmektedir. Goodyear, Pirelli, Petlas pazardan önemli miktarda pay almaktadır.

Brissa’nın Lassa’sı ve AKÖ grubunun Petlas’ı yerli markalarımızdır. Traktör ve kamyon lastikleri üreten Özka da yerli markadır. Brisa,  Lassa ile birlikte Bridgestone’u da ülkemizde üretirken az miktarda Bridgestone ithalatı da gerçekleştirmektedir. Goodyear ve Pirelli de Türkiye’de üretilmektedir. Her iki markanın az miktarda ithalatı da mevcuttur. Petlas’ın üreticisi AKÖ grubu Japon lastik markası Sumitomo’yu üretmek üzere dev bir yatırıma girişmiştir.

Yüz yıllık geçmişi olan lastik sektörümüzde dağıtım kanalının baş aktörü hala toptancılardır. Üretici ve ithalatçı firmalar büyük tüccarlara toptancılık yetkisi vererek perakende satış noktalarına ulaşmayı daha kolay bulmuşlardır. Bu durum sektörde inanılmaz bir kaosa dolayısıyla karsızlığa yol açmaktadır. Fiyat rekabetinin, disiplinsizliğin ve kuralsızlığın sonucu olarak birçok PSN noktası ve toptancı zor duruma düşmüştür.

Lastik işini iyi öğrenen toptancılar yurt dışındaki lastik markalarının ithalatçısı olmuş ve rekabeti daha da çetin hale getirmişlerdir.

Günümüzde Lastik firmaları hem toptancılara hem de perakende noktalara ürün vermektedir. Bulunurluğu (penetrasyon) artırmak için lastik firmaları ve de özellikle toptancılar, bölge koruması yapmaksızın, tüm lastikçilere mal satmaya çalışmaktadır.

Türkiye’de lastik satılan 7 binin üzerinde nokta vardır. Araçlara yönelik tek veya daha çok alanda hizmet üreten 50 metrekareden 5 bin metrekareye kadar birçok noktada lastik satılmaktadır.

Lastik satışı ve servisinde eski tip perakende noktalarının lastik pazarındaki payı azalırken, organize perakendecilik yapan noktaların pazar payı artmaktadır. Örneğin; LastikPark’ın 60 ilde 200 bayisi, LastikVS’nin 58 ilde 220 bayisi vardır.  Lastik firmaları kendi markalarını pazarlayan lastik perakende (Michelin-Euromaster, Brissa-OtoPratik…vb) zincirleri oluşturarak pazar paylarını artırmaya çalışmaktadır.  Geleneksel satış kanallarının yanı sıra hipermarket ve yapı marketlerde de lastik satılmaktadır. İnternet’ten de lastik satışı hızla artmaktadır. (Lastik toptancılarının hemen hepsinin e-ticaret sitesi bulunmaktadır. Bazıları farklı bir adla internetten ürün satmaktadır.)

Lastik satış noktalarını kategorize edecek olursak aşağıdaki gibi işletmelerin var olduğunu görürüz;

•         Otomotiv markalarının yetkili servisleri

•         Zincir oto tamir&bakım servisleri (Speedy, Bosch CS…)

•         Oto tamircileri (esnaf tipi)

•         Zincir lastik servisleri (LastikPark, Lastik VS…)

•         Lastik markalarının kendi zincirleri (EuroMaster, OtoPratik…)

•         Lastikçiler (esnaf tipi)

•         Hipermarket/yapı marketler

•         İnternetteki mağazalar

Lastik pazarı önümüzdeki yıllarda tüketiciye kaliteli hizmet sunan son satış noktaları tarafından şekillenecektir. Son satış noktasını araç sahiplerinin beklentisine ve beğenisine göre şekillendirebilen noktalar satışlarını artıracak ve pazardan daha fazla pay alacaklardır. Son noktanın şekillenmesi konusunda da sonsuz seçenek vardır. Lastikçilerin diğer sektörlerden kopya çekmesi yeterlidir.

Büyüyen lastik sektöründe rekabet asıl bundan sonra başlayacaktır. Kafayı çalıştıranlar, tüketicinin krallığını kabul edenler kazanmaya devam edecek.

Not 2: Yapılan araştırmalara göre araç sahiplerinde, aracını aldığı sırada üzerinde olan lastik markası ile devam etme eğilimi yüksek. 2005 yılında yapılan bu araştırmanın ilgili sorusu otomobilini sıfır kilometrede alan ve en az 4 yıldır aynı otomobili kullanan araç sahiplerine sorulmuş. Lastiğini değiştirmiş olan sürücüler içinde, aldıkları yeni lastiğin markasının, aracın üzerinde olan lastik markası ile aynı olduğunu söyleyenlerin oranı % 41. Aynı araştırmadan çıkan bir başka sonuç da: Aracında bulunan lastik markasını doğru olarak söyleyen sürücülerin oranı % 66. Bu bilgiyi tersine çevirdiğimizde ortaya şöyle bir manzara çıkıyor. Sürücülerin üçte biri, aracında bulunan lastiklerin markasını bilmiyor!

Not 3: Türkiye'deki lastik yenileme sıklığı 3 yıl civarındadır. Avrupa pazarında bu 2 yıl civarındadır. Avrupa lastik pazarında 16 jant ve üstü lastik kullanımı daha yoğunken, Türkiye’de 14 ve 15 jant daha ağırlıklıdır.