Yün insanlık tarihi boyunca önemli bir
kumaş hammaddesi olmuştur. Arkeolojik kazılar yünden giysilerin 25 bin yıl
öncesine kadar dayandığını göstermektedir.
Yün, koyun, keçi, deve gibi ot yiyen evcil
hayvanların vücutlarını örten doğal bir elyaf türüdür. Yün diğer liflerin
hiçbirinde aynı ölçüde bulunmayan incelik, uzunluk, elastikiyet ve kıvrım gibi
özellikleri yanında, ısıyı iyi tutma, yüksek nem alma kapasitesi, az ıslanırlık
ve keçeleşme yeteneği gibi üstün giyim fizyolojisi gösteren ve vücut-çevre
ilişkilerini en iyi şekilde ayarlayan değerli bir dokuma ve örme maddesidir.
Yünün kalitesini, elyaflarının inceliği ve
kopma mukavemetinin büyüklüğü tayin eder. Belli kalınlıkta üretilen iplik boyu
uzadıkça yünün kaliteli olduğu anlaşılır.
Yün elyafı üstün niteliklerinden dolayı
pamuk elyafından ortalama 4 kat daha pahalıdır.
Yünden kalite ve imal ediliş metotlarına
göre karışımsız ve/veya karışımlı olarak aşağıdaki iplikler üretilir.
·
Dokuma
kumaş iplikleri
·
Örme
kumaş iplikleri
·
Triko
iplikleri
·
El
örgüsü iplikleri
·
Battaniye
iplikleri
·
Kilim
iplikleri
·
Halı
iplikleri
Yün sıcak tuttuğu için çoğunlukla
battaniye ve kışlık giysilerin üretiminde kullanılır. Kışların daha ılıman
geçmesi, daha kaliteli ve iyi ısıtıcıların yaşam alanlarında ve ulaşım
araçlarında yer almasıyla birlikte; kalın mantolar, kabanlar, kazaklar tercih
edilmez oldu. Bunun üzerine yün kumaş üreticileri daha ince, yıkanması bakımı
daha kolay, tene dokunuşu daha hoş ve moda trendlerine ayak uyduran yünlü
kumaşlar ürettiler. 21 mikrondan daha ince yünlerden yapılan giysiler,
kullanımda rahatlık ve yumuşak bir dokunuş hissi verirler. (Tüketicinin
aklındaki yün kaşındırır ibaresi ise, 30 mikrondan daha kalın oranda yün
taşıyan giysiler için geçerlidir.) Bir zamanlar soğuk denilince aklımıza gelen
yün, şimdi sıcak havalarda da kullanılabilen bir yapıya büründü.
Yün kumaşlardaki bu gelişmelere rağmen
tekstilde kullanılan elyafın %1,9’u yündür. Yünlü dokuma kumaşlar ağırlıklı
olarak erkek giyiminde ve de özellikle takım elbiselerde kullanılmaktadır.
Sürekli inovasyonların yaşandığı tekstil
sektöründe gün be gün yün ipliğine ve kumaşına alternatif ürünler çıkmaktadır.
Fiyat olarak da avantajlı olan bu yeni ürünler moda markaları tarafından tercih
edilmektedir. Bu sebeple yüne olan talep artmamakta, hazır giyim ürünlerinde yün
kullanımının oranı her geçen gün azalmaktadır.
Tüketiciler yünün sağlıklılığı ve
doğallığı hakkında yeterince bilinçli olmadıkları için, giysi seçiminde
ekonomik olana yönelmektedirler. Ekonomik olan giysilerin büyük bir
çoğunluğunun insan sağlığına farklı derecelerde zarar verme ihtimalleri
vardır.
Yünlü dokuma sanayinin Türkiye’deki
başlangıcı 200 sene öncesine dayanmasına rağmen son 30–40 yılda kayda değer
gelişme göstermiştir.
Üçüncü Selim, 1804 yılında Boğaziçi’nde
Hünkâr İskelesi'nde askeri üniformalar için bir yünlü kumaş dokuma fabrikası
tesis etmiştir. Daha sonra 1843 yılında faaliyete geçen, İzmit – Hereke’de ilk
entegre yünlü kumaş fabrikası açılmıştır. Bu fabrika 1934 yılında Sümerbank'a
devredilmiştir. Sümerbank’ın üretimi geliştirmesi ve Bursa Merinos Yünlü kumaş
fabrikasının faaliyete geçmesi, yünlü dokuma endüstrimizin gelişmesinde büyük
rol oynamıştır. Özel sektör yünlü sektörüne 2. Dünya Savaşı sonrasında
girmiştir. Bununla birlikte sektördeki önemli özel sektör yatırımları 1970'den
sonra gerçekleşmiştir.
1993 yılında yünlü dokuma sektöründe
kamgarn iplik üreten 135, strayhgarn iplik üreten 314 ve yünlü dokuma
sektöründe de kayıtlı 40 firma üretim yapmaktaydı. Sektörde kurulu tezgâh
sayısı ise 5.765 adetti. Sektörün sağladığı istihdam ise 60 bin civarındaydı.
2007 yılına gelindiğinde ise bu sayılar
şöyleydi;
·
Yünlü
iplik üreticisi :
152
·
Yünlü
dokuma üreticisi : 100 (yaklaşık)
·
Tezgâh
sayısı :
2270
·
İstihdam
sayısı :
120.000 (yaklaşık)
Ülkemizde yünlü kumaş sektöründe başlıca
üretici firmalar; Altınyıldız, Yünsa, Aksu İplik, Akın Tekstil, Bahariye
Mensucat ve İpekiş’tir. Bu firmaların hepsi entegre üretim yapılarına sahiptir.
Yani temiz yünü hammadde olarak alırlar, ipliğe çevirirler ve kumaş üretirler.
Çoğunun konfeksiyon bölümü de bulunmaktadır. Hatta bazılarının kendisine ait
hazır giyim markaları dahi vardır. Yünsa, Bahariye ve İpekiş ürünlerinde
Woolmark ibaresi bulundurmaktadır.
|
Markalar
|
2007
Üretim
Miktarı (m) |
Pazar
Payı (m) |
2007
Satış
Cirosu ($) |
Pazar
Payı ($) |
2007
Satışı
İç Pazar (m) |
İç
Pazar Payı % |
2007
Satışı
Dış Pazar (m) |
İhracat
Pazar Payı % |
|
Yünsa
|
11.700.000
|
29%
|
115.000.000
|
33%
|
4.400.000
|
24%
|
7.300.000
|
33%
|
|
Altınyıldız
|
8.200.000
|
21%
|
75.000.000
|
21%
|
5.200.000
|
29%
|
3.000.000
|
14%
|
|
Bahariye Mensucat
|
6.000.000
|
15%
|
53.000.000
|
15%
|
1.200.000
|
7%
|
4.800.000
|
22%
|
|
Aksu İplik
|
4.500.000
|
11%
|
39.000.000
|
11%
|
1.000.000
|
6%
|
3.500.000
|
16%
|
|
İpekiş
|
2.700.000
|
7%
|
21.000.000
|
6%
|
1.000.000
|
6%
|
1.700.000
|
8%
|
|
Akın Tekstil
|
1.500.000
|
4%
|
11.000.000
|
3%
|
200.000
|
1%
|
1.300.000
|
6%
|
|
Diğer Üreticiler
|
5.400.000
|
14%
|
36.000.000
|
10%
|
5.000.000
|
28%
|
400.000
|
2%
|
|
TOPLAM
|
40.000.000
|
100%
|
350.000.000
|
100%
|
18.000.000
|
100%
|
22.000.000
|
100%
|
Not: Rakamlar yaklaşık değerlerdir ve
internet verilerinden elde edilmişlerdir.
Yerli yünlü kumaş üreticileri ürettikleri
40 milyon metre kumaşın 18 milyon metresini 193 milyon dolara iç pazara, 22
milyon metresini 157 milyon dolara dış pazarlara satarak, 350 milyon dolar ciro
elde etmişlerdir. Yani bu cironun %45’i yurtdışından, %55’ü yurtiçinden elde
edildi.
Yünsa üretim miktarı ile iç ve dış pazar
ciroları toplamı açısından sektörün lideridir. Ardından Altınyıldız
gelmektedir. Altınyıldız, iç pazardaki %29’luk payı ile liderdir. Ardından
Yünsa (%24) gelmektedir. Akın Tekstil toplam üretiminin %87’sini ihraç ederken,
Altınyıldız %37’sini ihraç edebilmektedir.
Sektörün 2007 performans rakamları
şöyledir:
·
2007
yılında yerli üreticiler tarafından yaklaşık 40 milyon metre yünlü
dokuma kumaş üretilmiştir. 2008
yılında bu rakamın 36 milyon metreye gerilemesi beklenmektedir.
·
2007
yılında yaklaşık 33 milyon metre yünlü dokuma kumaş ithal
edilmiştir. (Yaklaşık 7 milyon metre olduğu tahmin edilen kaçak yünlü kumaş
dâhildir)
·
İthalatçılar,
toptancılar ve konfeksiyoncular tarafından yapılan bu ithalatın değeri 225
milyon dolardır.
·
İthalatı
yapılan başlıca ülkeler: İtalya (%43), Çin (%28), Almanya (%4)
·
2008
yılında bu rakamın 40 milyon metreye çıkması beklenmektedir.
·
2007
yılında yaklaşık 22 milyon metre yünlü dokuma kumaş ihraç
edilmiştir.
·
157
milyon dolarlık bu
ihracatın tamamını üretici firmalar gerçekleştirmiştir.
