Yünlü Kumaş Sektörü

Yün insanlık tarihi boyunca önemli bir kumaş hammaddesi olmuştur. Arkeolojik kazılar yünden giysilerin 25 bin yıl öncesine kadar dayandığını göstermektedir.

Yün, koyun, keçi, deve gibi ot yiyen evcil hayvanların vücutlarını örten doğal bir elyaf türüdür. Yün diğer liflerin hiçbirinde aynı ölçüde bulunmayan incelik, uzunluk, elastikiyet ve kıvrım gibi özellikleri yanında, ısıyı iyi tutma, yüksek nem alma kapasitesi, az ıslanırlık ve keçeleşme yeteneği gibi üstün giyim fizyolojisi gösteren ve vücut-çevre ilişkilerini en iyi şekilde ayarlayan değerli bir dokuma ve örme maddesidir.

Yünün kalitesini, elyaflarının inceliği ve kopma mukavemetinin büyüklüğü tayin eder. Belli kalınlıkta üretilen iplik boyu uzadıkça yünün kaliteli olduğu anlaşılır.

Yün elyafı üstün niteliklerinden dolayı pamuk elyafından ortalama 4 kat daha pahalıdır.

Yünden kalite ve imal ediliş metotlarına göre karışımsız ve/veya karışımlı olarak aşağıdaki iplikler üretilir.

·         Dokuma kumaş iplikleri

·         Örme kumaş iplikleri

·         Triko iplikleri

·         El örgüsü iplikleri

·         Battaniye iplikleri

·         Kilim iplikleri

·         Halı iplikleri

Yün sıcak tuttuğu için çoğunlukla battaniye ve kışlık giysilerin üretiminde kullanılır. Kışların daha ılıman geçmesi, daha kaliteli ve iyi ısıtıcıların yaşam alanlarında ve ulaşım araçlarında yer almasıyla birlikte; kalın mantolar, kabanlar, kazaklar tercih edilmez oldu. Bunun üzerine yün kumaş üreticileri daha ince, yıkanması bakımı daha kolay, tene dokunuşu daha hoş ve moda trendlerine ayak uyduran yünlü kumaşlar ürettiler. 21 mikrondan daha ince yünlerden yapılan giysiler, kullanımda rahatlık ve yumuşak bir dokunuş hissi verirler. (Tüketicinin aklındaki yün kaşındırır ibaresi ise, 30 mikrondan daha kalın oranda yün taşıyan giysiler için geçerlidir.) Bir zamanlar soğuk denilince aklımıza gelen yün, şimdi sıcak havalarda da kullanılabilen bir yapıya büründü.

Yün kumaşlardaki bu gelişmelere rağmen tekstilde kullanılan elyafın %1,9’u yündür. Yünlü dokuma kumaşlar ağırlıklı olarak erkek giyiminde ve de özellikle takım elbiselerde kullanılmaktadır.

Sürekli inovasyonların yaşandığı tekstil sektöründe gün be gün yün ipliğine ve kumaşına alternatif ürünler çıkmaktadır. Fiyat olarak da avantajlı olan bu yeni ürünler moda markaları tarafından tercih edilmektedir. Bu sebeple yüne olan talep artmamakta, hazır giyim ürünlerinde yün kullanımının oranı her geçen gün azalmaktadır.

Tüketiciler yünün sağlıklılığı ve doğallığı hakkında yeterince bilinçli olmadıkları için, giysi seçiminde ekonomik olana yönelmektedirler. Ekonomik olan giysilerin büyük bir çoğunluğunun insan sağlığına farklı derecelerde zarar verme ihtimalleri vardır.  

Yünlü dokuma sanayinin Türkiye’deki başlangıcı 200 sene öncesine dayanmasına rağmen son 30–40 yılda kayda değer gelişme göstermiştir.

Üçüncü Selim, 1804 yılında Boğaziçi’nde Hünkâr İskelesi'nde askeri üniformalar için bir yünlü kumaş dokuma fabrikası tesis etmiştir. Daha sonra 1843 yılında faaliyete geçen, İzmit – Hereke’de ilk entegre yünlü kumaş fabrikası açılmıştır. Bu fabrika 1934 yılında Sümerbank'a devredilmiştir. Sümerbank’ın üretimi geliştirmesi ve Bursa Merinos Yünlü kumaş fabrikasının faaliyete geçmesi, yünlü dokuma endüstrimizin gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Özel sektör yünlü sektörüne 2. Dünya Savaşı sonrasında girmiştir. Bununla birlikte sektördeki önemli özel sektör yatırımları 1970'den sonra gerçekleşmiştir.

1993 yılında yünlü dokuma sektöründe kamgarn iplik üreten 135, strayhgarn iplik üreten 314 ve yünlü dokuma sektöründe de kayıtlı 40 firma üretim yapmaktaydı. Sektörde kurulu tezgâh sayısı ise 5.765 adetti. Sektörün sağladığı istihdam ise 60 bin civarındaydı.

2007 yılına gelindiğinde ise bu sayılar şöyleydi;

·         Yünlü iplik üreticisi          : 152

·         Yünlü dokuma üreticisi    : 100 (yaklaşık)

·         Tezgâh sayısı                    : 2270

·         İstihdam sayısı                 : 120.000 (yaklaşık)

Ülkemizde yünlü kumaş sektöründe başlıca üretici firmalar; Altınyıldız, Yünsa, Aksu İplik, Akın Tekstil, Bahariye Mensucat ve İpekiş’tir. Bu firmaların hepsi entegre üretim yapılarına sahiptir. Yani temiz yünü hammadde olarak alırlar, ipliğe çevirirler ve kumaş üretirler. Çoğunun konfeksiyon bölümü de bulunmaktadır. Hatta bazılarının kendisine ait hazır giyim markaları dahi vardır. Yünsa, Bahariye ve İpekiş ürünlerinde Woolmark ibaresi bulundurmaktadır.

Markalar	2007 Üretim Miktarı (m)	Pazar Payı (m)	2007 Satış Cirosu ($)	Pazar Payı ($)	2007 Satışı İç Pazar (m)	İç Pazar Payı %	2007 Satışı Dış Pazar (m)	İhracat Pazar Payı %
Yünsa	11.700.000	29%	115.000.000	33%	4.400.000	24%	7.300.000	33%
Altınyıldız	8.200.000	21%	75.000.000	21%	5.200.000	29%	3.000.000	14%
Bahariye Mensucat	6.000.000	15%	53.000.000	15%	1.200.000	7%	4.800.000	22%
Aksu İplik	4.500.000	11%	39.000.000	11%	1.000.000	6%	3.500.000	16%
İpekiş	2.700.000	7%	21.000.000	6%	1.000.000	6%	1.700.000	8%
Akın Tekstil	1.500.000	4%	11.000.000	3%	200.000	1%	1.300.000	6%
Diğer Üreticiler	5.400.000	14%	36.000.000	10%	5.000.000	28%	400.000	2%
TOPLAM	40.000.000	100%	350.000.000	100%	18.000.000	100%	22.000.000	100%

Not: Rakamlar yaklaşık değerlerdir ve internet verilerinden elde edilmişlerdir.

Yerli yünlü kumaş üreticileri ürettikleri 40 milyon metre kumaşın 18 milyon metresini 193 milyon dolara iç pazara, 22 milyon metresini 157 milyon dolara dış pazarlara satarak, 350 milyon dolar ciro elde etmişlerdir. Yani bu cironun %45’i yurtdışından, %55’ü yurtiçinden elde edildi.

Yünsa üretim miktarı ile iç ve dış pazar ciroları toplamı açısından sektörün lideridir. Ardından Altınyıldız gelmektedir. Altınyıldız, iç pazardaki %29’luk payı ile liderdir. Ardından Yünsa (%24) gelmektedir. Akın Tekstil toplam üretiminin %87’sini ihraç ederken, Altınyıldız %37’sini ihraç edebilmektedir.

Sektörün 2007 performans rakamları şöyledir:

·         2007 yılında yerli üreticiler tarafından yaklaşık 40 milyon metre yünlü dokuma kumaş üretilmiştir. 2008 yılında bu rakamın 36 milyon metreye gerilemesi beklenmektedir.

·         2007 yılında yaklaşık 33 milyon metre yünlü dokuma kumaş ithal edilmiştir. (Yaklaşık 7 milyon metre olduğu tahmin edilen kaçak yünlü kumaş dâhildir)

·         İthalatçılar, toptancılar ve konfeksiyoncular tarafından yapılan bu ithalatın değeri 225 milyon dolardır.

·         İthalatı yapılan başlıca ülkeler: İtalya (%43), Çin (%28), Almanya (%4)

·         2008 yılında bu rakamın 40 milyon metreye çıkması beklenmektedir.

·         2007 yılında yaklaşık 22 milyon metre yünlü dokuma kumaş ihraç edilmiştir.

·         157 milyon dolarlık bu ihracatın tamamını üretici firmalar gerçekleştirmiştir.