Türkiye’nin gerek altyapı faaliyetleri, gerek inşaat
sektörü, gerek tarım işleri, gerek sanayi kullanımı, gerek savunma yatırımları
amacıyla güçlü makine ve araçlara yoğun talebi vardır. Kısaca endüstriyel iş
makinaları olarak adlandırabileceğimiz bu sektör ağırlıklı olarak dizel
motorlar ile çalışmaktadır. Benzinle çalışanları son derece az olmakla birlikte
son 1-2 yılda bu makinaların elektrikli motorlarla da çalıştırılmaya başlandığı
gözlenmektedir. Elektrikli motor trendinin devam edip 10 yıl içinde satılan tüm
endüstriyel makinaların en az %50’sinin elektrikli motorlarla çalışacağı tahmin
edilmektedir.
Bu yazının konusu dizel motorlarla çalışan endüstriyel iş
makinaları pazarının büyüklüğüne dairdir.
Endüstriyel iş makinalarının 5 ana grupta sınıflamak
mümkündür.
·
Yol ve iş makinaları
·
Özel amaçlı taşıtlar
·
Diğer iş makinası ve araçları
·
Jeneratörler
·
Traktörler
·
Askeri araçlar
Konuyu kavrayabilmeniz açısından bu makinaların neler
olduğunu aşağıda sizler için sıraladım.
Yol ve İş Makinaları
·
Ekskavatörler (Kazıcılar): Toprak kazma,
taşıma ve yükleme işleri için kullanılan paletli veya lastik tekerlekli
makineler. Kepçeli veya hidrolik kollu olabilirler.
·
Yükleyiciler (Loader): Malzeme yükleme,
taşıma ve istifleme için kullanılan ön kepçeli lastik tekerlekli veya paletli
makineler. (Örn: Kepçeli kamyonlar bu kategoriye girmez, bunlar kamyon
sınıfındadır).
·
Buldozerler: Toprak ve diğer malzemeleri
itme, düzeltme ve yayma işleri için kullanılan paletli makineler. Önlerinde
büyük bir bıçak (dozer blade) bulunur.
·
Greyderler (Grader): Yol yapımında,
düzeltme, tesviye ve malzeme yayma işleri için kullanılan, altında uzun bir
bıçak (kalıp) bulunan makineler.
·
Silindirler (Roller): Toprak, asfalt veya
diğer malzemeleri sıkıştırmak için kullanılan silindir tamburlu makineler
(toprak silindirleri, asfalt silindirleri).
·
Kazıcı-Yükleyiciler (Bekoloder / Bobcat
gibi): Hem kazıcı hem de yükleyici kepçesi olan, genellikle lastik
tekerlekli ve çok amaçlı kullanılan makineler.
·
Asfalt Sericiler (Paver): Yol yapımında
sıcak asfaltı sererek yayan makineler.
·
Skreyperler (Scraper): Toprak kazma,
taşıma ve boşaltma işleri için kullanılan, genellikle büyük hacimli makineler.
·
Delici ve Patlayıcı Makineler:
Madencilik, tünelcilik veya inşaatta kullanılan delici ekipmanlı makineler.
·
Tarım İş Makineleri: Belirli tarımsal
faaliyetlere yönelik özel makineler (örneğin, pamuk toplama makineleri, pancar
sökme makineleri vb.). Traktörler genellikle ayrı bir kategoride yer alır,
ancak bazı iş makineleri traktör şasisine monte edilmiş olabilir.
·
Forkliftler: Malzemeleri paletler
üzerinde kaldırmak ve taşımak için kullanılan endüstriyel kaldırma araçları.
Genellikle depo ve antrepo gibi kapalı alanlarda veya endüstriyel tesislerde
kullanılırlar.
·
Endüstriyel Makineler: Fabrika veya tesis
içinde kullanılan, belirli bir üretim veya taşıma işine yönelik özel makineler
(örneğin, büyük endüstriyel taşıyıcılar).
·
Diğer İş Makineleri: Yukarıdakilere
girmeyen, ancak belirli bir işin yapılmasına yönelik özel olarak tasarlanmış,
kendi gücüyle hareket eden diğer makineler (örneğin, kanal kazıcılar, boru
döşeyiciler vb.).
Özel Amaçlı Taşıtlar
·
Ambulanslar: Sağlık hizmeti için
kullanılan, hasta veya yaralı taşımak üzere özel donanıma sahip taşıtlar.
·
Cenaze Araçları: Cenaze nakli için özel
olarak tasarlanmış taşıtlar.
·
İtfaiye Araçları: Yangın söndürme ve
kurtarma faaliyetleri için özel ekipmanlarla donatılmış taşıtlar.
·
Karayolu Süpürme Araçları: Yol temizliği
için kullanılan özel süpürme veya vakumlama ekipmanlarına sahip taşıtlar.
·
Çöp Toplama Araçları: Katı atıkların
toplanması ve sıkıştırılması için özel mekanizmalara sahip taşıtlar.
·
Kurtarıcılar (Çekiciler / Vinçli Araçlar):
Arızalı veya kaza yapmış araçları çekmek veya kaldırmak için kullanılan vinç
veya çekme mekanizmalı taşıtlar.
·
Kar Küreme ve Tuzlama Araçları: Kış
aylarında yolları kar temizlemek ve buzlanmayı önlemek için tuz serpmek
amacıyla kullanılan özel donanımlı taşıtlar.
·
Beton Karıştırıcılar (Transmikserler):
İnşaat sektöründe beton taşımak ve karıştırmak için kullanılan mikser donanımlı
taşıtlar.
·
Mobil Vinçler: Yük kaldırma ve taşıma
amacıyla kullanılan tekerlekli veya paletli vinçler.
·
Sondaj Araçları: Zemin etüdü, su kuyusu
açma veya maden aramaları gibi amaçlarla kullanılan sondaj ekipmanlı taşıtlar.
·
Seyyar Tamir Atölyeleri: Olay yerinde
tamir ve bakım hizmeti sunmak için gerekli ekipmanlarla donatılmış araçlar.
·
Diğer Özel Amaçlı Araçlar: Yukarıdakilere
benzeyen, ancak belirli bir endüstriyel, hizmet veya kamu hizmeti amacına
yönelik özel olarak donatılmış diğer taşıtlar (örneğin, seyyar kütüphaneler,
mobil jeneratör araçları, seyyar röntgen araçları vb.).
Diğer İş Makinası ve Araçları
·
Havalimanı yer araçları
·
Kompresörler
·
Pompalar
·
Don pervaneleri
·
Kazık çakma makinaları
·
Fabrika, şantiye, maden, mermer ocakları, depo
ve benzeri yerlerde kullanılan tesis makinaları (karıştırma, aktarma,
yönlendirme makinaları)…
Jeneratörler
·
Sabit jeneratörler
·
Mobil jeneratörler
·
Aydınlatma kuleleri
·
Diğer
Traktörler
·
Tarım traktörleri: Geniş tarla işleri
·
Bahçe traktörleri: Bağ, bahçe işleri
·
Mini traktörler: Küçük arazi işleri
·
Sanayi traktörleri: İnşaat ve taşımacılık işleri
·
Ormancılık traktörleri: Orman çalışmaları
·
Paletli traktörler: Engebeli arazilerde
çalışmalar
Askeri Araçlar
·
Tanklar
·
Zırhlı araçlar
·
Diğer ağır araçlar
Yukarıda bahsedilen dizel motorlu endüstriyel iş
makinalarından kullanımda olanlarının sayısının 2023 sonu itibariyle yaklaşık
3,3 milyon adet olduğu, 2024 yılı sonunda da yaklaşık 3,4 milyon adete ulaştığı
tahmin edilmektedir.
|
2024 |
|||||
|
2023 |
In |
Out |
Net |
2024 |
|
|
Yol ve iş makinaları |
386.949 |
34.747 |
13.947 |
20.800 |
407.748 |
|
Özel amaçlı taşıtlar |
93.407 |
7.000 |
1.693 |
5.307 |
102.100 |
|
Diğer iş makinası ve araçları |
63.200 |
7.500 |
3.700 |
3.800 |
67.000 |
|
Jeneratörler (75-750 KVA) |
452.000 |
32.500 |
14.500 |
18.000 |
470.000 |
|
Traktörler |
2.186.150 |
63.546 |
15.571 |
47.975 |
2.265.267 |
|
Askeri araçlar |
113.293 |
5.000 |
2.500 |
2.500 |
115.743 |
|
Toplam |
3.294.999 |
150.293 |
51.911 |
98.382 |
3.427.858 |
Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı gibi 2024 yılında
kullanıma yaklaşık 150 bin adet yeni endüstriyel iş makinası girerken yaklaşık
52 bin adeti kullanım dışı olmuştur. Net artış yaklaşık 98 bin adet olmuştur.
Kullanıma giren bu 150 bin adet endüstriyel iş makinasının
yaklaşık %35’i ithal, geri kalanı da yerli üretimdi. Yerli üretim olanların
adeti yaklaşık 98 bin adettir. Elbette yerli üreticilerimiz bundan daha fazla,
yaklaşık 191 bin adet endüstriyel iş makinası ürettiler ve bunun 93 bin adetini
ihraç ettiler.
|
Üretim |
İthalat |
İhracat |
Yurtiçi |
|
|
Yol ve iş makinaları |
31.247 |
22.000 |
18.500 |
34.747 |
|
Özel amaçlı taşıtlar |
3.500 |
8.000 |
4.500 |
7.000 |
|
Diğer iş makinası ve araçları |
10.500 |
7.000 |
10.000 |
7.500 |
|
Jeneratörler (75-750 KVA) |
62.595 |
5.000 |
35.095 |
32.500 |
|
Traktörler |
72.562 |
8.090 |
17.106 |
63.546 |
|
Askeri araçlar |
11.000 |
2.000 |
8.000 |
5.000 |
|
Toplam |
191.404 |
52.090 |
93.201 |
150.293 |
Üreticilerimiz ürettikleri 191 bin adet endüstriyel iş
makinası ve taşıt için ortalama 8.500 dolardan 1,6 milyar dolar ödeyerek dizel
motor aldılar.
2024 yılında bireyler ve kurumlar yaklaşık 12 milyar dolar
ödeyerek yaklaşık 150 bin adet dizel motorlu endüstriyel iş makinası aldılar.
(Kıyaslama: 2024 yılında otomobil ve hafif ticari pazarında tüketiciler
(bireyler ve kurumlar) yaklaşık 57 milyar dolar ödeyerek yaklaşık 1 milyon 240 bin
adet araç aldılar.)
2024 yılında kullanımda olan 3,4 milyon adet endüstriyel iş
makinası ve taşıtının motorları için kullanıcılar 2,4 milyon dolarlık yedek
parça alımı yaptılar. Bunun 640 milyon doları orijinal yedek parçaya ödendi.
Dizel motorlar %100’e yakın ithal ürün olduğu için orijinal yedek parçanın
ithalatı için yaklaşık 320 milyon dolar yurt dışına çıktı.
|
Kullanımdaki |
Makine Başına |
Yıllık Yedek |
Orijinal |
Orijinal |
Yan Sanayi |
|
|
Yol ve iş makinaları |
407.748 |
1.500,00 |
611.622.090,00 |
24% |
146.789.301,60 |
464.832.788,40 |
|
Özel amaçlı taşıtlar |
102.100 |
1.250,00 |
127.625.000,00 |
29% |
37.011.250,00 |
90.613.750,00 |
|
Diğer iş makinası ve araçları |
67.000 |
1.000,00 |
67.000.000,00 |
33% |
22.110.000,00 |
44.890.000,00 |
|
Jeneratörler |
470.000 |
300,00 |
141.000.000,00 |
31% |
43.710.000,00 |
97.290.000,00 |
|
Traktörler |
2.265.267 |
600,00 |
1.359.160.200,00 |
25% |
339.790.050,00 |
1.019.370.150,00 |
|
Askeri araçlar |
115.743 |
1.000,00 |
115.743.000,00 |
44% |
50.926.920,00 |
64.816.080,00 |
|
Toplam |
3.427.858 |
706,61 |
2.422.150.290,00 |
26% |
640.337.521,60 |
1.781.812.768,40 |
Türkiye gelişmekte olan bir ülke olduğu için endüstriyel iş
makinaları satışlarının 2030 yılında yurt içinde 250 bin adete ulaşması
beklenmektedir.
Not: Tablolardaki küsuratlı olmayan rakamlar tahmini
rakamlardır.
